NanoNextNL: een veilige toekomst voor nanotechnologie bouwen
NanoNextNL was een Nederlands onderzoeks- en innovatieprogramma dat liep van 2010 tot 2016. Het richtte zich op het ontwikkelen van veilige nanotechnologie toepassingen die de samenleving ten goede konden komen. Het programma bracht universiteiten, onderzoekscentra, bedrijven en de Nederlandse overheid samen, met een totaalbudget van €250 miljoen. Hoewel het programma in 2016 eindigde, blijven de resultaten doorwerken dankzij lopend onderzoek en veiligheidsrichtlijnen die tijdens het programma zijn ontwikkeld.
NanoNextNL weerspiegelde de typische Nederlandse aanpak van innovatie – samenwerken, focussen op praktische resultaten en plannen voor de toekomst. Het programma zorgde ervoor dat veiligheid vanaf het begin van elke technologieontwikkeling in overweging werd genomen.
Wat is nanotechnologie?
Nanotechnologie werkt met extreem kleine materialen – kleiner dan één tienduizendste van een millimeter. Op deze kleine schaal gedragen materialen zich vaak anders dan op normale grootte. Bijvoorbeeld, sommige materialen die normaal geen elektriciteit geleiden, worden geleidend op nanoschaal, terwijl andere hun geleidende eigenschappen juist kunnen verliezen.
Nanotechnologie toepassingen zijn veelzijdig en hebben invloed op verschillende sectoren:
Voor Nederland is nanotechnologie economisch belangrijk, met een exportpotentieel van meer dan €1 miljard. Ongeveer 8.000 mensen werken in kleine en middelgrote bedrijven (KMO’s) die producten en diensten ontwikkelen met nanotechnologie als kerntechnologie.
Overzicht van het NanoNextNL programma
NanoNextNL was opgezet om veilige, nuttige nanotechnologieën te ontwikkelen die zowel de samenleving als de economie ten goede zouden komen. Het programma werd georganiseerd in 28 sub programma’s onderverdeeld in 10 hoofdthema’s.
Het budget van NanoNextNL kwam uit drie bronnen:
Deze financieringsstructuur zorgde ervoor dat het onderzoek zowel wetenschappelijk solide als commercieel relevant was. De samenwerking tussen overheid, industrie en onderzoeksinstellingen – de zogenaamde “triple-helix” aanpak – hielp ontdekkingen sneller van laboratoria naar de markt te brengen.
NanoNextNL programma thema’s en sub-programma’s
De 10 thema’s van NanoNextNL dekten alle aspecten van nanotechnologie-ontwikkeling:
| Thema | Sub-programma’s |
|---|---|
| 1. Risk Analysis & Technology Assessment (RATA) | Gezondheidsrisico’s voor de mens, Environmental Risks (1B), Technology Assessment |
| 2. Voedsel | Food Process Monitoring (5A), Product Quality Assessment, Molecular Structure of Food, Voedselproducten en -processen |
| 3. Nanomedicine | Nano-oncologie, Lab-on-a-Chip, Drug Delivery Systems. Een belangrijk initiatief in deze categorie was de open miniconferentie ‘Nanogeneeskunde – Naar een toekomst voor elke kankerpatiënt’ op 2 februari 2016 in Utrecht. Dit evenement, georganiseerd in het kader van Nano World Cancer Day, bracht onderzoekers, artsen, studenten, bedrijven en het publiek samen om te praten over de laatste innovaties in nanogeneeskunde voor kankerbehandelingen. Onderwerpen waren onder andere kanker-op-een-chip technologie, gerichte geneesmiddelafgifte en beeldgestuurde behandelingen. Sprekers zoals Bob Pinedo (VUMC), Anja van de Stolpe (hDMT), en Twan Lammers (RTWH Aachen) deelden hun kennis en ervaringen. |
| 4. Energie & Duurzaamheid | Hernieuwbare energie, Nanotechnologie zonnepanelen, Lichtgewicht batterijen |
| 5. NanoFluidics | NanoFluidics Flagship binnen NanoNed, Milieumonitoringssystemen |
| 6. Quantum Technologie | Quantum Networks, Quantum Devices, Modular QPUs |
| 7. Geavanceerde Instrumentatie | Micro Coriolis Mass Flow Sensors, Quantum-Authenticated Communication Line |
| 8. Milieu | Milieumonitoring, Waterfiltratie, Detectie van vervuiling |
| 9. Industriële Samenwerking | Innovation & Valorisation, Safe-by-Design Workshops |
| 10. Communicatie & Outreach | Publication Screening, Kennisdeling, Community Tools |
Hoogtepunten van NanoNextNL
De prestaties van NanoNextNL zijn talrijk. Hier volgen enkele van de meest opmerkelijke:
- End Term Report 2010-2016: Gaf een uitgebreid overzicht van de prestaties en bijdragen van NanoNextNL.
- Safe-by-Design Workshops: Integreerde veiligheidsprincipes vanaf het begin van innovatieprocessen.
- Maatschappelijke Incubator: Verbond onderzoeksresultaten met maatschappelijke behoeften om praktische toepassing te waarborgen.
- Toolbox voor Constructive Technology Assessment: Leverde een raamwerk voor het evalueren van nieuwe technologieën.
- RATA Vragenlijsten: Verzamelde feedback van belanghebbenden om beoordelingsmethodologieën te verbeteren.
- NanonextNL: Environmental Risks of Manufactured Nanoparticles (1B): Beoordeelde emissieroutes, toxiciteit en blootstelling aan nanodeeltjes.
- “Risk Analysis and Technology Assessment” (RATA) binnen NanoNextNL en het Europese PRISMA-project: Stelde veiligheidskaders vast voor verschillende projecten.
- Nanogeneeskunde (Nanomedicine): Bevorderde kankerbehandelingen door lab-on-a-chip apparaten en nanodeeltjes.
- NanoNextNL research programme Food Process Monitoring (5A): Verbeterde voedselveiligheid door nano-gebaseerde detectiesystemen.
- Program Director of “Molecular Structure of Food” program in NanoNextNL: Onderzocht hoe moleculen zich verhouden tot voedselfunctionaliteit.
- Contactlensinnovatie: Ontwikkelde anti-fouling coatings via LipoCoat voor betere hygiëne en comfort.
- NanoFluidics Flagship binnen NanoNed: Pakte uitdagingen aan op het gebied van milieumonitoring en vloeistofmanipulatie.
- Quantum Networks (UQQL, QSONET): Ontwikkelde veilige communicatiesystemen met behulp van kwantum technologie.
- Micro Coriolis Mass Flow Sensors: Verbeterde precisie bij het meten van hoeveelheid gas.
- Atomisch gladde diamantmaterialen: Droeg bij aan doorbraken in kwantum computing.
- Elektrische verbindingen voor Quantum Devices: Verbeterde connectiviteit en functionaliteit in kwantum technologieën.
- Modular QPU with Superconducting Qubits: Verhoogde efficiëntie in kwantum berekeningen.
- Innovation & Valorisation: Vertaalde onderzoek naar praktische toepassingen en commerciële producten.
- Publication Screening Process: Beschermde intellectueel eigendom en innovatiepotentieel.
- Samenwerking met het Europese PRISMA-project: Stemde veiligheidsbeoordelingen af op Europese standaarden.
Waarom NanoNextNL eindigde
NanoNextNL eindigde zoals gepland in 2016 na het behalen van zijn onderzoeks-, innovatie- en veiligheidsdoelen. In plaats van simpelweg te stoppen, evolueerde het programma naar nieuwe initiatieven onder de Holland High Tech paraplu.
De erfenis van het programma gaat door via:
Nanotechnologie in cijfers
De Nederlandse nanotechnologie is aanzienlijk gegroeid sinds de start van NanoNextNL. Hier is een momentopname van het huidige landschap:
NanoNextNL toont aan hoe technologieontwikkeling innovatie kan balanceren met veiligheid. Door risico’s vanaf het begin te overwegen, creëerde het programma een fundament voor duurzame groei van nanotechnologie dat Nederland nog steeds ten goede komt.
De focus van het programma op samenwerking tussen overheid, industrie en onderzoeksinstellingen hielp om ontdekkingen snel en effectief van laboratoria naar real-world toepassingen te brengen. Deze aanpak heeft Nederland gepositioneerd als leider in veilige nanotechnologie-ontwikkeling.
Terwijl nanotechnologie zich blijft uitbreiden naar kwantum computing, geavanceerde medicijnen, duurzame energie en andere gebieden, zorgen de methoden en netwerken die door NanoNextNL zijn opgezet ervoor dat deze krachtige technologieën zich ontwikkelen op manieren die de samenleving ten goede komen en tegelijkertijd risico’s minimaliseren.